Lễ trao Giải thưởng Sách Việt Nam 2009 do Hội Xuất bản Việt Nam tổ chức, vừa được diễn ra long trọng tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám, Hà Nội. Đây là năm thứ 5 của giải thưởng và cũng là năm có số lượng đề cử vòng sơ khảo cao nhất (96 giải). Tuy nhiên, xung quanh việc trao giải, đã khiến trái tim một nghệ sĩ bị tổn thương.
Không biết có phải cơ duyên hay không mà LĐTĐ số này lại nhắc đến một nghệ sĩ mới xuất hiện trên văn đàn của báo vào tuần trước: Nhiếp ảnh gia Thái Phiên với tác phẩm sách “Xuân thì”.
“Xuân thì” là một trong những cuốn sách được Nhà xuất bản Văn nghệ gửi đi dự giải Sách Việt Nam 2009 dành cho sách đẹp. Trước đó, cuốn sách này đã được Hội nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam trao cúp VAPA và được Đài tiếng nói Nhân dân Tp.HCM bầu chọn là một trong 10 sự kiện văn hoá nổi bật của năm 2008.</p>
Theo nguồn tin riêng, trước khi diễn ra cuộc họp báo công bố về giả thưởng Sách năm 2009 do Hội xuất bản tổ chức, vòng sơ khảo “Xuân thì” đã được đề cử giải Vàng về sách đẹp, thế nhưng vòng chung khảo đã “rớt hạng” khuyến khích. Dẫu vậy Thái Phiên cũng thấy được động viên an ủi về sự nỗ lực lao động trong sáng tạo nghệ thuật về một đề tài được xem là “nhạy cảm” đã một lần nữa được nhìn nhận.
Song niềm vui ấy chẳng tày gang, khi danh mục sách đẹp đoạt giải thưởng, giải khuyến khích ( tại cuộc họp báo sáng 17/12/2009 tại Hội trường số 10, Đường Thành), cái tên “Xuân thì” – Thái Phiên… đã bị một lớp bút xoá công nghệ cao che phủ. Lý giải về việc này, ông Nguyễn Kiểm – Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam – cho rằng, cuốn sách nhận được phản hồi không tốt từ phía cơ quan chủ quản và dư luận Tp.HCM, điều này cũng đồng nghĩa với việc sách đã vi phạm vào qui chế xét trao giải, cho nên, “Xuân thì” bị rút ra khỏi danh sách giải.
Nếu đúng như vậy thì không có gì phải bàn thêm nhưng khi phóng viên đề nghị ông chỉ ra đích danh cơ quan lên tiếng không tốt về tác phẩm, cùng với văn bản thì ông Kiểm không đưa ra được vì cho đây là buổi họp báo nên không thể trích dẫn rõ ràng. Theo đó, ông cho biết, từ nay đến ngày 20/12 (tức ngày diễn ra trao giải), BGK và BTC sẽ xem xét tiếp về việc có trao giải cho “Xuân thì” không?
Điều lạ là việc “rớt giải” của “Xuân thì” ngay chính người được mời đi nhận giải cũng không hay biết. Trao đổi với LĐTĐ về việc này, ông Nguyễn Đức Bình – Giám đốc nhà xuất bản Văn nghệ – tỏ ra ngạc nhiên, ông cho rằng, mình không hay biết về việc này, vì trong giấy mời ra nhận giải vào ngày 20/12 của BTC, có kèm theo danh sách 03 cuốn sách đoạt giải của Nhà xuất bản Văn nghệ, trong đó ghi rõ “Xuân thì” giành giải khuyến khích.
Ông Bình cũng cho biết thêm, nhà xuất bản xuất bản cuốn “Xuân thì” theo đúng qui trình và qui định của pháp luật. Đến thời điểm hiện nay, Nhà xuất bản chưa nhận được một văn bản nào của cá nhân, cơ quan đoàn thể phản ánh không tốt về cuốn sách. Vì vậy, mới gửi “Xuân thì” đi dự giải.
Tại buổi lễ trao giải Sách Việt Nam năm 2009, “Xuân thì” vẫn không có tên trong danh sách được giải sách đẹp. Chính thức Giám đốc nhà xuất bản Văn nghệ – Nguyễn Đức Bình đã có ý kiến về việc này với BTC nhưng ông nhận được câu trả lời khá chung chung, y như câu trả lời trong buổi họp báo. Mặc dù khá bức xúc nhưng ông Bình cho rằng, tác phẩm đoạt giải hay không vẫn là quyền của BGK. Ví như đi thi hoa hậu cũng vậy, rất nhiều người dự thi, có người đoạt giải này, giải kia, có người không đoạt giải cùng với những lời xì xào của dư luận, thế nhưng BGK vẫn là người quyết định cuối cùng. Tuy nhiên ông tỏ ra khá buồn khi “Xuân thì” không đoạt giải, nhất là khi khởi điểm của nó là giải Vàng cho sách đẹp và điều khiến ông không hài lòng, ấy là cuốn sách được xướng tên trong danh sách giải, đã gửi giấy mời nhận giải, khi rút đi BTC cũng không đánh lại danh sách mà lại che lại bởi lớp bút xoá.
Còn về phía nghệ sĩ Thái Phiên, anh tỏ ra khá bức xúc: “Tôi cảm thấy bị tổn thương, bởi “Xuân thì” là lao động nghệ thuật miệt mài và nghiêm túc mà người nghệ sĩ phải vắt óc, vắt tim mới có được. Tôi sáng tác không nghĩ để giành giải, việc “Xuân thì” bị đẩy lên đẩy xuống và bị xoá bằng bút xoá trong danh sách tại buổi họp báo khiến tôi thấy bị tổn thương ghê gớm. Lao động nghệ thuật không phải là trò đùa, người nghệ sĩ cũng vậy”.
Thật ra, việc nâng lên đặt xuống trong các cuộc thi là điều nên làm nhằm tìm ra tác phẩm để trao giải đúng và trúng. Tuy nhiên, với cách làm của BTC Giải thưởng Sách Việt Nam năm 2009 – một giải thưởng đầy ý nghĩa đối với các nhà xuất bản – đối với trường hợp của “Xuân thì” thì có nên? Chợt nhớ tới câu nói của hoạ sĩ Nguyễn Đỗ Bảo- chủ tịch Hội Mỹ thuật Hà Nội trong đại hội Mỹ Thuật VN lần thứ VII vừa qua: “Kinh phí chưa phải là vấn đề tối quan trọng với người nghệ sĩ. Cái quan trọng nhất vẫn là thái độ đối với văn nghệ sĩ. Đúng như ông cha ta đã nói “Của cho không bằng cách cho, của biếu không bằng cách biếu”.
Thương Huế
(Báo Lao Động Thủ Đô, ngày 22/12/2009)